Kto to jest radca prawny? Czym różni się radca prawny od "prawnika"?

Zawód radcy prawnego, tak samo jak zawód adwokata, to zawód zaufania publicznego. Oznacza to, że osoba wykonująca zawód radcy prawnego podlega obowiązkowej przynależności do samorządu zawodowego radców prawnych. Samorząd zawodowy radców prawnych, poprzez swoje organy (w tym rzeczników dyscyplinarnych i sądy dyscyplinarne) sprawuje zaś nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez radców prawnych oraz przestrzeganiem przez nich prawa i zasad etyki zawodowej. Samorząd radcowski dba również o ustawiczne doskonalenie zawodowe radców prawnych i przygotowanie aplikantów radcowskich do należytego wykonywania zawodu radcy prawnego. 

Radcowie prawni mają obowiązek przestrzegać nie tylko prawa powszechnie obowiązującego, ale również zasad etyki zawodu radcy prawnego. Te zasady etyki zawodowej zebrane są w zbiorze, nazwanym “Kodeksem Etyki Radcy Prawnego”. Wśród najważniejszych zasad etycznych, do których mają obowiązek stosować się radcowie prawni, wymienić niewątpliwie trzeba obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej (który jest nie tylko obowiązkiem sensu stricto etycznym, ale również prawnym, bo wynika wprost z ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych) oraz nakaz unikania konfliktu interesów. 

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej obejmuje wszystko, o czym radca prawny dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej (art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych), a jednocześnie radca prawny nie może być co do zasady zwolniony z obowiązku zachowania tej tajemnicy nawet przez sąd (w postępowaniach cywilnych, sądowoadministracyjnych, administracyjnych i podatkowych bez żadnych wyjątków, w postępowaniu karnym zaś istnieje możliwość zwolnienia lecz tylko wówczas, kiedy określonych okoliczności nie da się ustalić na podstawie innego dowodu i jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a ponadto nie są to okoliczności (informacje) objęte tzw. tajemnicą obrończą – art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego i art. 178 pkt. 1 Kodeksu postępowania karnego). 

Z kolei nakaz unikania konfliktu interesów nakłada – mówiąc w uproszczeniu – na radcę prawnego obowiązek odmowy udzielenia jakiejkolwiek pomocy prawnej przeciwnikowi swojego klienta a także niepodejmowania się udzielenia pomocy prawnej w sytuacji, gdy mogłoby to w przyszłości prowadzić do konfliktu interesów (art. 27 – 30 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego). 

Z powodu powyższych wysokich wymogów co do kwalifikacji merytorycznych i moralno-etycznych ustawodawca przewidział, że co do zasady przed sądami w roli pełnomocników i obrońców mogą występować jedynie radcowie prawni i adwokaci.

Należy wobec tego zwracać uwagę, kto udziela nam pomocy prawnej – czy jest to osoba będąca radcą prawnym albo adwokatem, a zatem:

• posiadająca określone, wysokie kwalifikacje, 
• posiadająca obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, 
• mająca obowiązek przestrzegać zasad etyki zawodowej, w tym in primis obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej i nakazu unikania konfliktu interesów,
• mogąca nas reprezentować przed sądem,

czy też jest to osoba będąca “prawnikiem”, a więc osoba jedynie po wyższych studiach prawniczych, niebędąca radcą prawnym albo adwokatem, a co za tym idzie nie zobowiązana do przestrzegania zasad etyki zawodowej (w tym obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, nakazu unikania konfliktu interesów), niepodlegająca odpowiedzialności dyscyplinarnej, nieposiadająca obowiązkowego ubezpieczenia OC oraz nie mogąca występować przed sądami. 

Pamiętajmy wreszcie, że tytuł “Mecenas”, to jedynie zwrot grzecznościowy, za pomocą którego zwyczajowo zwracano się do radców prawnych i adwokatów. Nie jest to jednak tytuł zawodowy, tak jak “radca prawny” czy “adwokat” i nie znajduje się pod ochroną prawną. Może się zatem zdarzyć, że “Mecenasem” będzie tytułowana (np. przez pracowników) lub będzie tytułować się osoba niebędąca radcą prawnym albo adwokatem – zwracajmy na to uwagę, aby nie dać wprowadzić się w błąd.